İleri Yaşta Sosyal Ağlar ve Yaş Ayrımcılığı

Beyzanur Arıcan Dinç

Beyzanur Arıcan Dinç

İleri Yaşta Sosyal Ağlar ve Yaş Ayrımcılığı

My Parents - David Hockney

My Parents - David Hockney

Çocukluk anılarımızı düşündüğümüzde sarıldığımız en şefkatli kolların belki de büyükannelerimize ait olduğunu hatırlamak çoğumuzun içini ısıtan bir durum. Hepimizin hayatında çok değer verdiği ve ileri yaşta olan insanlar bulunuyor. Bazılarımız için bu kişiler büyükanne ve büyükbabalarımız, bazılarımız için ise apartmanımızdaki komşu teyze ve amcalar olabiliyor. Bu kişilerin bizimle paylaştıkları hayat deneyimleri ve öğütler bazen yıllarca kulağımızdan gitmiyor. Aslında onlarla kurduğumuz olumlu ilişkiler bizim için olduğu kadar onlar için de faydalı olabiliyor. Bu yazımızda ileri yaştaki kişilerin yaşadığı sosyal dışlanmaya ve bu durumun sebepleri ve sonuçlarına değineceğiz.
relate-banner

Yaşın ilerlemesiyle birlikte kişilerin sosyal etkileşimden uzak kalmasının birkaç temel sebebi olduğu düşünülüyor. Bu duruma önüne geçme ihtimalimizin kısıtlı olduğu bazı yaşantılar, sosyal dışlanma ve yaşlıların tercihleri neden olabiliyor. Kişilerin yaş aldıkça edindikleri olumsuz tecrübeler iyilik hallerini olumsuz yönde etkileyebiliyor. Örneğin, emeklilik sonucunda iş yerindeki sosyal ağların kaybı, uzun yıllardır birlikte olunan eşin vefat etmesi, çocukların kendi hayatlarını sürdürmek üzere başka bir ülkeye taşınmaları ve ebeveynlerinden fiziksel olarak ayrılmaları gibi durumlar ileri yaştaki insanların sahip olduğu sosyal ilişkilerin azalmasına ve stres seviyelerinin artmasına sebep olabiliyor. Ayrıca, kronik hastalıkların ve bazı fiziksel engellerin ortaya çıkmasıyla birlikte yaşlılar sosyal etkileşimden mahrum kalabiliyorlar.

Benzer şekilde sosyal dışlanmaya uğramak da yaşlı kişilerin iyilik halini olumsuz etkiliyor. Bu kişilerin tecrübe ettiği sosyal dışlanmanın en temel sebebi toplumun bu kişilere karşı takındığı olumsuz tutum. "Yaş ayrımcılığı" olarak adlandırılan kavram, kişilere yaşlarından dolayı sergilenen bir ayrımcılık biçimi olarak tanımlanıyor. Yapılan araştırmalar, yaş ayrımcılığının birçok ülkede yaygın bir sorun olduğunu ortaya koyuyor. Yaş ayrımcılığı kavramının ortaya atılmasından kısa bir süre sonra yapılan bir çalışmaya göre, yaşlıların en sık yaşadığı ayrımcılık yaşlarıyla alakalı kötü şakalara maruz kalma, ciddiye alınmama ve yok sayılma, daha genç kişiler tarafından patronluk taslanma, itibarsızlaştırma ve saygısızlık olarak sıralanıyor. Aynı araştırmacıların yaptığı başka bir çalışma ise kadınların erkeklere kıyasla yaşlılarla ilgili olumlu ifadeleri daha fazla desteklediklerini gösteriyor. Bazı araştırmacılar tarafından geliştirilen ve kuşaklar arası gerilimi ölçmeyi amaçlayan bir ölçekte ise daha genç yaştaki kişilerin "Yaşlılar gençler için uygun olan yerlerde zaman geçirmemeli" ve "Yaşlı kişiler sağlık sistemi ve ekonomi için büyük bir yük" gibi ifadeleri daha çok destekledikleri sonucuna varılıyor.

Yaş ayrımcılığı ileri yaştaki kişilerin sağlığı için bir tehlike oluşturuyor. Yakın zamanda yapılan bir çalışma, yaş ayrımcılığının yaşlılar için kronik stres faktörü oluşturduğunu ve yaş ayrımcılığına maruz kalmanın yaşlılarının hastalık ve ölüm oranlarını olumsuz yönde etkilediğini vurguluyor. Yaşlı kişilerin bilişsel becerileri de yaş ayrımcılığından etkilenebiliyor. Sosyal dışlanmanın psikososyal sonuçları olarak ise yalnızlık hissi ve depresyon öne çıkıyor. Bununla bağlantılı olarak, yalnızlık hissi arttıkça yaşlıların Alzheimer hastalığına yakalanma riski de artıyor. Yaşlanmanın olumlu bir durum olarak görülmesi ise ileri yaştaki kişiler için daha iyi bir sağlık durumunu ve fiziksel aktiviteleri sürdürmede daha yüksek bir yeterlilik hissini beraberinde getiriyor.

Yaşlıların sosyal ilişkilerinin azalmasındaki diğer bir sebep de kendi tercihlerinin bu yönde olması olabiliyor. Bu düşünce sosyal faydayı ön plana almalarına ve riskten kaçınmalarına neden oluyor. Sonuç olarak, bu kişiler ilişkilerinde daha seçici olabiliyorlar ve kendileri için en cazip ilişkilere yatırım yaparken olumsuz sonuçlanabilecek ilişkilerden uzak duruyorlar. Bu sebeple, sosyal ilişkilerde ilerleyen yaşla birlikte görülen azalma olumsuz bir şey olmak yerine sadece daha faydalı ve değerli ilişkilere yatırım yapıldığının da bir işareti sayılabiliyor.

[1] Evans, G. W., Wethington, E., Coleman, M., Worms, M., & Frongillo, E. A. (2008). Income health inequalities among older persons. Journal of Aging and Health, 20(1), 107-125.
[2] Butler, R. N. (1969). Age-ism: Another form of bigotry. The Gerontologist, 9, 243-246.
[3] Riva, P., & Eck, J. (2018). Social exclusion: psychological approaches to understanding and reducing its impact. Basel: Springer Nature.
[4] Cherry, K. E., & Palmore, E. (2008). Relating to older people evaluation (ROPE): A measure of self-reported ageism. Educational Gerontology, 34(10), 849-861.
[5] North, M. S., & Fiske, S. T. (2013). A prescriptive intergenerational-tension ageism scale: Succession, identity, and consumption (SIC). Psychological Assessment, 25(3), 706-713.
[6] Allen, J. O. (2015). Ageism as a risk factor for chronic disease. The Gerontologist, 56(4), 610-614. doi: 10.1093/geront/gnu158
[7] Emile, M., D'Arripe-Longueville, F., Cheval, B., Amato, M., & Chalabaev, A. (2014). An ego depletion account of aging stereotypes' effects on health-related variables. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 70(6), 876-885.
[8] Carstensen, L. L., Fung, X., & Charles, S. T. (2003). Socioemotional selectivity theory and the regulation of emotion in the second half of life. Motivation and Emotion, 27, 103-123.

Benzer yazılar

Cinsellik Neden Planlanmalı?

İki taraf da cinselliğin devam etmesine istekliyse işlerin şansa bırakılmaması ve cinselliğin planlanması ilişki kalitesinin devamlılığı açısından alınabilecek olumlu bir aksiyon oluyor.
One Hundred Years of Solitude No.31 - Zhu Zhengming

İlişkisiz, Mutlu, Huzurlu

Herkes romantik bir ilişkiye sahip olmak zorunda mı? Tek başımıza mutlu olmamız mümkün değil mi? Seçilmiş bekarlık kavramıyla tanışın!
The Perks of Being Wallflower- Stephen Chbosky (2012)

Travmalar ve Ait Olma İhtiyacı: Saksı Olmanın Faydaları

Saksı Olmanın Faydaları çocukluk döneminde travmatik deneyimleri olan Charlie’yi ve bunların onun hayatındaki etkilerini konu alıyor.
Druk - Thomas Vinterberg (2020)

Tehlikeli Bir Alkol Deneyi: DRUK

Yaşamanın keyfini unutmuş orta yaş krizindeki dört öğretmenin içlerindeki coşkuyu bulmaya çalışma öyküsünü anlatan bir Danimarka filmi.
Two Fridas, Frida Kahlo (1939)

İki Frida - Resim Önerisi

İki Frida adlı esere hiç yakından baktınız mı? Frida Kahlo çektiği ayrılık acısını, yalnızlık ve çaresizlik hislerini sanatıyla gösteriyor.
The 400 Blows - François Truffaut (1959)

Kabul Edilmemişliğin Gölgesinde Bir Çocukluk: The 400 Blows

İlgisiz bir anne, baskıcı kurallarla çalışan öğretmenler arasında kaybolan ve kendine bir yer edinemeyen Antonie’nin hayatını ele alıyor.
Carl Little

Ergenlikte Spor Yapmanın Mental Sağlığa Etkileri

Ergenlik döneminde spor yapmak kişileri mental açıdan nasıl etkiliyor? Kız çocukları depresyona daha mı meyilli?

Bağlanma Hakkında Kitaplar

Bağlanma stilleri hem kendimizle hem de çevremizdekilerle kurduğumuz ilişkileri etkiliyor. Biz de bağlanma hakkındaki kitapları derledik!
Love - Liu Xiaodong

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar ve Romantik İlişkiler

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar hem fiziksel hem de psikolojik sağlığı olumsuz etkiliyor. Peki, ilişkiler bu etkileri azaltabiliyor mu?
Battersea, London- Niall McDiarmid (2017)

İlişkinde Kaygı Mı Duyuyorsun?

Arkadaşları beni sevecek mi? Onu çok mu bunalttım? Kaygılı biriyseniz bu düşüncelere yabancı değilsiniz. Gelin bunları yakından inceleyelim!

footer