Partnerinizle, arkadaş çevrenizle veya iş hayatınızdaki kişilerle sorunlar yaşadığınızda aklınıza ilk neler geliyor? Sorunu çözebilmek adına attığınız adımların takdir edilmediğini düşündüğünüz oluyor mu? İlişkilerde karşılaşılan sorunlarla uğraşırken kişilerin iletişim becerileri, duygusal zekaları, psikolojik dayanıklılıkları önemli birer etken. Karşındakinin tepkisini, duygularını anlayabilmek, yapacaklarını öngörebilmek ve kendi perspektifini yansıtabilmek önemli bir meziyet. Peki bütün bunları yaptığınız ya da yapmaya çalıştığınız halde neden olduğunu bilmediğiniz bir şekilde sorunlar devam ediyorsa ve yaşadığınız sorunlarla ilgili sürekli kendinizi sorgular şekilde buluyorsanız buradaki yanlış nedir? İlişkilerde karşılaşılan durumlardan biri olan duygusal manipülasyon, bir kişinin diğerinin duygularını, yeteneklerini, becerisini kendisine hizmet edecek bir şekilde yönlendirmesine ve bunu yaparken belirli stratejiler kullanmasına deniyor. İlişkilerde, özellikle de profesyonel ilişkilerde, kişinin içinde olduğu zamanlarda fark etmediği ancak dışarıdan bakıldığında anlaşılabilen bir durum. 2019 çıkışlı FYRE: Festival Fiyaskosu belgeseli, iş yaşamındaki manipülasyonu bir festival hazırlığı süreciyle gözler önüne seriyor.
Belgesel, 2017’de gerçekleştirilen -daha doğrusu gerçekleştirilmeye çalışılan- bir gençlik festivali trajedisini konu alıyor. Billy McFarland adında dahi olarak görülen bir girişimci, arkasına aldığı ünlü isimler, modeller ve sosyal medya influencerlarıyla bir festival yapmaya hazırlanıyor. 1969’da gerçekleştirilen, tüm dünyada ses getirmiş olan Woodstock festivali tadında ancak daha çok bugünün gençliğine ve eğlence kültürüne hizmet eden bir festival olması hedefleniyor. Ancak ortada bir terslik var! Yapılması hedeflenen 2017 nisanından yalnızca birkaç ay öncesinde planlanmaya başlanan bu festivalin bu kadar kısa bir sürede gerçekleştirilmesi ancak bir mucize eseri olabilir. Festivalin medya, pazarlama ve organizasyon ekibi kafası karışık bir şekilde harıl harıl çalışıyor ancak bariz problemler kendini gösteriyor. Projenin sahibi Billy ile çalışanlar onun ne denli manipülatif bir kişilik olduğunu, dahi değil bir deli olduğunu yalnızca tüm olaylar yaşandıktan sonra görebiliyor. Belgesel, arkasında milyon dolarların döndüğü, binlerce kişinin adeta rezilliği yaşadığı festivalin hazırlanış sürecine ve sonrasıyla manipülatif kişilerin ilişkilerdeki rolüne ışık tutuyor.
Belgeselde yer alan gerçek kişiler kendi ilişkilerimizde belki de benzerlerini görebileceğimiz karakterler. Fyre Festivali’nin arkasındaki isim olan Billy Mcfarland, ana karakterimiz. Kendisi ilk tanıştığı kişiler tarafından bir vizyona sahip olduğu sanılan, kendine güvenen, karizmatik, harika profesyonel becerilere sahip ve inanılmaz bir girişimci olarak biliniyor. İlk intibah bu anlamda çok önemli. Yaptığı işte, pazarlama, reklam, sosyal medya, yatırım gibi alanlarda işinin en iyisi ve en yeteneklileri ile çalışmak istiyor. Billy’nin, daha önce yapmış olduğu bir gençlik kartı girişimiyle adını duyuran bir kişi olduğunu görüyoruz. İster istemez böyle bir karakterle çalışırken elinizden gelenin de ötesinde bir performans göstermeniz bekleniyor.
Belgeselde Billy, ünlü modelleri, influencerları ve şarkıcıları bu festival için bir araya getirerek bir tanıtım reklamı çekiyor. Tek bir post için yüz binlerce dolar harcanıyor. Göz alıcı ve gerçekten etkileyici görüntüler ile bu yalan ağı örülmeye başlanıyor. Bir adada yapılacak olan ve binlerce kişinin katılması beklenen bu festivalin hazırlık sürecinde gün geçtikçe belli problemler ortaya çıkıyor. Adaya nasıl bir altyapı sağlanacağı, o kadar insanın nasıl adaya sığacağı gibi aslında en temel meseleler su üstüne çıkmaya başlıyor. İlişkilerinizde çok önemli gördüğünüz bir problemi yalnız sizin dert ettiğinizi düşündüğünüz oluyor mu? Bunları dile getirdiğinizde çıkıntılık yapıyormuş gibi hissettiğiniz veya problem çıkaran olmamak için sustuğunuz oluyor mu? Aslında belgeselde çalışanlar röportajlarında bu tarz problemleri dile getiriyorlar: “Organizasyon ekibi bizdik ancak her şeyi olması gerektiği gibi organize etme yetkimiz yoktu.”
Manipülatif kişilerin başvurduğu yöntemlerden biri sizi yalanlarla kurdukları ağların içinde çırpınan biri yapmak ve bunu da bilinçli olarak hissetmenizi engellemek. Bu sebeple iletişim kurmaya çalıştığınızda sizin dile getirdiğiniz endişeler bu kişinin amaçlarına ulaşmasına hizmet etmiyorsa dikkate alınmıyor. Kendi çıkarlarını her şeyin önünde tutmak ve manipülatif bir tutum içerisinde ilişkilerini düzenlemek bir kişilik özelliği olarak görülen makyavelizmi çağrıştırıyor. Belgeselde sorunları dile getiren kişilerin işlerden uzaklaştırıldığı, buna gerekçe olarak da sorun odaklı değil, çözüm odaklı bir grup oldukları ifade ediliyor. Herkesten olumlu bir tavır içinde olması isteniyor. Aslında duygusal manipülasyon, en saf duyguların içerisinde bir tümör gibi kendine yer ediniyor. Farklı motivasyon kaynaklarına sahip kişilerin bir araya geldiği iş hayatı gibi yerlerde, işin tam olarak manipülatörün dediği gibi ilerlemesi isteniyor. Manipülatörün belirlediği alan dışına çıkmak pek mümkün görünmüyor. Bu durum onunla çalışan kişilerin söyleyeceklerinin ve tepkilerinin bir anlamda manipülatör tarafından kontrol edildiği anlamına geliyor. Billy’nin de sözde olumsuzlukları defederek işleri kendi planlarına göre sürdürme isteği de böyle görülmüş oluyor.
Manipülasyona uğrayan kişiler ancak manipülatif ortamdan uzaklaştıklarında gerçekte nasıl bir muamele gördüklerini fark edebiliyorlar. Bunda duygusal manipülasyonun olduğu gibi çevreyle sağlıklı kurulamayan ilişkilerin etkileri de bulunuyor. Kurulamayan yerine kurdurulmayan demek daha doğru olabilir. Öyle ki benzer sorunlar yaşadığınızı ve duygusal olarak ortak bir paydada buluştuğunuzu hissettiğiniz kişilerle olan iletişiminiz manipülatif kişinin amaçlarına hizmet etmeyen bir nokta. Bu sebeple manipülatif kişiler arkadaşlarınızla ve ailenizle kurduğunuz sağlıklı ilişkileri de bozabiliyor ve sığınabileceğiniz, aslında nasıl bir ilişki içinde olduğunuzu size gösterebilecek kişileri de kaybedebiliyorsunuz. Festival hazırlıkları devam ederken reklam ekibindeki kişiler, festival alanında dönen kaostan haberdar olmadıklarını dile getiriyor. Adadaki hazırlıklara dair ne kalacak yer, ne yemek, ne tuvalet gibi temel ihtiyaçların altyapısının düzgün ayarlanamadığı görülüyor. Ancak insanların burada problemleri tam bilmeleri çalışanlar arasında yaratılan kopuk iletişim ile manipülatör kişi tarafından engelleniyor.
FYRE: Festival Fiyaskosu, bir yalan etrafında dizayn edilen hayalin bir manipülatör tarafından nasıl satıldığını anlatıyor. Festival gününe giden süreç boyunca pek çok farklı ilişki mercek altına alınıyor. En yakın dostluk ilişkilerinden iş hayatına kadar pek çok ilişkinin sömürülerek yönlendirilmesi anlatılıyor. Bir yandan kendi yaşamımızdaki ilişkileri düşündürürken diğer yandan sürükleyici bir manipülasyon trajedisi aktarılıyor. Yalnızca görevlerini yapmaları istenen kişilerin sözleri de bu manipülatif kişileri güzel bir şekilde tanımlıyor:
“Çok soğukkanlı duruyor ama hayal dünyasında yaşıyordu. Hayırı cevap olarak kabul etmiyor ama tavsiyeleri de dinlemiyordu.”