Günümüzde birçok kültürde ebeveynler büyük porsiyonlar sunarak çocuklarını yemeye teşvik ediyor ancak bu durum geçmişteki kıtlık ve yetersiz beslenme sorunun yerini obeziteye bırakmasına yol açabiliyor. Böylece aşırı yemek tüketimi yeni bir tehdit olarak karşımıza çıkıyor. Çocukken edindiğimiz beslenme alışkanlıklarının yetişkinlikteki kilomuzu ve sağlıklı yaşam pratiklerimizi etkilediğini tahmin etmek güç değil. Bu yazımızda bebeklik dönemindeki beslenmenin çocukluk ve yetişkinlikteki yeme alışkanlıkları üzerindeki etkisinden bahsedeceğiz.


Ebeveynler çocuklarının yeme davranışlarını birçok yönden etkiliyor: Onların yemek seçimlerine karışıyor, beslenme yapıları ve tercihleri konusunda onlara model olmaya çalışıyor ve çocuklarını beslerken onlar için uygun gördükleri yeme şeklini ve davranışlarını pekiştiriyorlar. Ebeveynlerin çocuklarını besleme davranışı çocuğun yaş, cinsiyet, kilo ve yeme davranışlarından etkileniyor. Ebeveyn ve bebek arasındaki sağlıklı bir beslenme pratiğinin; ideal gelişim, ideal besin alımı ve uzun vadede kilo yönetimi ile ilişkili olduğu görülüyor. Tam tersi durumlarda ise çocuklar ebeveynlerine zıt bir beslenmeye sahip olabiliyor.

Anne sütü hayatın ilk altı ayındaki en ideal beslenme olarak görülürken buna katı gıda da dahil edilerek en az bir yıl anne sütüne devam edilmesi öneriliyor. Böylece çocuk hastalıkları ve ölümleri için risk en aza inmiş oluyor. Tamamlayıcı gıdaya geçiş sürecindeki yemek çeşitliliğinin de sütten kesilme dönemindeki yemek seçiciliğini azalttığı görülüyor. Yapılan bir çalışmaya göre, sebze tüketimine erken başlayan çocukların yemek konusunda daha az seçici oldukları biliniyor. Sebze tüketimine 6. aydan sonra başlayan çocuklarda, 4-5 aylıkken sebze ile tanışan çocuklara göre %60 daha fazla yemek seçiciliği görülüyor. Bebeklerin katı gıdaya geçiş sürecinde ayına uygun olarak önerilebilecek farklı türden sebze ve meyveyle tanıştırılması ilerleyen yaşlarında daha farklı tatlara açık olmalarına olanak sağlıyor.

Anne sütü tüketimi ile yemek seçiciliği arasında bir ilişki görülmezken çocukluk döneminde sağlıklı beslenme yapısı oluşturma konusunda anne sütü tüketiminin olumlu bir etkisi olduğu görülüyor. Ayrıca, obezite riskinin anne sütü tüketen çocuklarda, hiç anne sütü tüketmeyen çocuklara göre daha az olduğu bulunuyor. Anne sütü, çocuğun bebeklik döneminde tatlara sürekli olarak maruz kalmasını sağlayarak katı gıdaya geçişte yeni tatları kabul etmesini destekliyor. Anne sütü tüketen çocuklar yeni gıdaları daha kolay kabul ediyor ve annenin emzirme sürecindeki beslenmesine göre, ileriki yaşamlarında daha çeşitli bir beslenme yapısı oluşturabiliyorlar.

Çocuklar, çevrelerindeki kişilerin beslenme davranışlarını gözlemleyerek de bir beslenme davranışı geliştirebiliyorlar. Çocukların meyve, sebze ve süt tüketimlerinin, bunları tüketen yetişkin ve yaşıtlarını gözlemlediklerinde arttığı görülüyor. Yapılan bir araştırmada, çocukların çevrelerindeki yetişkinlerin tükettiği yiyecekleri diğerlerine göre daha kolay kabul ettikleri ortaya çıkıyor. Çocuğun mevcut vücut kitle indeksi ile annenin vücut kitle indeksi arasında ise önemli bir ilişki olduğu görülüyor.

Çalışmalar, bebeklik ve erken çocukluk dönemlerinde erken müdahale yaklaşımlarıyla sağlıklı beslenme yapısını oluşturmanın mümkün olduğunu gösteriyor. Çocukların sağlıklı yiyecekleri sevmeleri ve tüketmeleri için bu yiyeceklerle olumlu ve tekrarlayan deneyimler ile tanışmaları ve bu yiyecekleri tüketen kişileri gözlemlemeleri gerekiyor. Ebeveynlerin çocuklarına erken yaşta müdahale ederek çocuklarının sağlıklı bir yeme alışkanlığı oluşturabilmeleri için şöyle öneriler veriliyor:

• Mümkünse ilk 6 ay bebeği anne sütü ile besleyin.
• Hamilelik ve emzirme döneminde farklı ve çeşitli besinlerle beslenerek çocuğun yetişkinlik dönemine bir tat köprüsü oluşturun.
• Çocuğunuzu avutmak için ona yiyecek vermekten kaçının.
• Çocuğunuzun yeni tanıştığı yiyecekleri kabul edip daha çok tercih etmesini teşvik etmek için (özellikle sebzeler gibi tipik olarak reddedilen yiyecekleri) pozitif ve tekrarlı olarak bu yiyecekleri tüketmesini sağlayın.
• Katı gıdaya geçiş sürecinde çocuğunuzun gelişim aşamasına uygun ve sağlıklı yiyecekler tercih edin.
• Çocuğunuzun yaşına ve besin ihtiyacına uygun porsiyonlar sunun.
• Çocuğunuzun neyi ne zaman yiyeceğini siz seçseniz de ne kadar yiyeceği konusunda ona baskı yapmayın.
• Enerji verici ama besin değeri düşük yiyecekler yerine besin değeri yüksek gıdalar tercih edin.
• Kendi beslenme tarzınızı çocuğunuza örnek olacak şekilde düzenleyin. Unutmayın ki onun rol modeli sizsiniz.
• Birlikte düzenli aile yemekleri yiyerek pozitif bir beslenme ortamı yaratın.

Çocuklu birçok evde "Karnabahar sevmiyorum, pırasayı yemeyeceğim!" cümlelerinin yankılanması muhtemel. Çocuğun daha önceden sevmediği bir sebzeyi yemeye başlaması için en etkili yöntemin yine tekrarlı olarak bu sebzeye maruz bırakılması olduğu, çocuğa sebze yemeyi sadece öneri olarak sunmanın çok etkili olmadığı görülüyor. Sonuç olarak çocuğun beslenme yapısının hayatının ilk yıllarında oluştuğu vurgulanıyor. Sosyal çevre ve özellikle ebeveynler, bu konuda rol model olarak görülüyor ve çocukların beslenme alışkanlıkları bu çevreden etkilenip ona göre şekillenebiliyor.