Travmatik deneyimleri anlamlandırabilmek, kabullenebilmek ve atlatabilmek oldukça zorlayıcı olabiliyor. Karşılarında kendimizi çaresiz hissettiğimiz, hemen ardından ne yapacağımızı bilemediğimiz, bizde hem psikolojik hem fiziksel yaralar açan doğal afetler de travmatik tecrübelere örnek oluşturuyor. Doğal afetin şiddetine bağlı olarak birçoğumuz bir süre sonra iyileşmeye başlasak da bu acı verici tecrübenin hemen ardından kaygı, stres, keder gibi birçok zor duyguyla karşı karşıya kalabiliyoruz.


Doğal afetler karşısında her birimiz farklı bir tepki verebiliriz ve bu tepkiler de zaman içerisinde değişiklik gösterebilir. Bazılarımız afetin hemen ardından kendimizi iyi hissederken bir süre sonra bunalmış hissetmeye başlayabiliriz.

Doğal afet karşısında verilen ortak tepkiler:

• Korku ve kaygı duymak: Doğal afet ne olursa olsun afetin ardından ya tekrar olursa korkusu duymak ve can güvenliğinden endişe etmek oldukça sık rastlanan bir durum.
• Yas tutmak: Kaybettiklerimizin ardından yas tutmamız, kederli hissetmemiz oldukça normaldir. Sevdiğimiz insanların veya değer verdiğimiz şeylerin kaybının ardından yas tutmanın 'doğru' bir yolu bulunmaz. Bu süreç kişiye özgü ve bireysel ilerler.
• Öfke ve kafa karışıklığı hissetmek: Bir afeti anlamak zor olabilir çünkü verdiği zarar son derece adaletsizdir ve karşınızda suçlayabileceğiniz kimse yoktur. Bu, hüsrana uğramanıza ve öfkelenmenize sebep olabilir.
• Düşüncelere dalmak: Afetle ilgili anıların sık sık canlanması ve onları unutmakta zorlanmak oldukça yaygın görülen durumlardan biridir. Konsantre olmakta, karar almakta, bir şeyleri hatırlamakta veya neler olduğunu tanımlamakta zorluk çekebilirsiniz.
• Üzüntü ve boşluk hissi duymak: Yakınlarınızı, evcil hayvanınızı veya değerli eşyalarınızı kaybetmiş olmaktan ötürü üzgün olabilirsiniz. Evinizden uzak kalmanız gerekiyorsa, mahalleniz büyük bir zarar gördüyse ve yakınlarınızla görüşemiyorsanız yaşadığınız üzüntü boşluk hissine dönüşebilir.
• İnkar etmek: Bazen zor durumlardan geçtiğimizde yaşadıklarımızı tamamen görmezden gelmeyi tercih edebiliriz. Başlangıçta bu size iyi geliyormuş gibi görünebilir fakat duygularımız daha sonra bir noktada karşımıza mutlaka çıkacaklardır. Dikkatinizi dağıtacak aktivitelerle ilgilenmeniz iyi olsa da ara sıra neler yaşadığınız ve nasıl hissettiğiniz üzerine düşünmeye zaman ayırabilirsiniz.
• Suçluluk duymak: Afetin ardından yaptığınız veya yapmadığınız bir şeyden dolayı suçluluk duyabilirsiniz. Bazen çevrenizdeki insanlar kayıp yaşamış veya zarar görmüş olmasına rağmen siz yaşamadığınız için bile kendinizi suçlayabilirsiniz.
• şoka girmek: şoka girmek afetin ardından vücudumuzun bizi korumak için verdiği tepkilerden biridir. Kendinizi uyuşmuş veya bitkin hissedebilirsiniz.
• Uyku problemleri yaşamak: Normalden fazla veya az uyuyabilirsiniz. Uykuya dalmakta veya uykunuzu sürdürmekte zorluk çekebilirsiniz.
  
  Doğal afetten sonraki ilk birkaç gün veya hafta içinde size fiziksel ve duygusal olarak güvende hissettirecek şeyler yapmanız önemlidir:

• Diğer insanlarla bağ kurmanın bir yolunu bulmaya çalışın. Özellikle iyi hissetmenize yardımcı olacak kişilerle görüşün. Bu bağlantıları aileniz veya arkadaşlarınızla, online veya yüz yüze kurabilirsiniz.

• Sakinleşmenize yardımcı olacak aktivitelerle meşgul olmaya çalışın. Hayatınızda yeniden rutinler oluşturmaya çalışın. Doğal afet öncesinde yaptığınız ve hoşlandığınız şeylere mümkün olduğunca geri dönmeye çalışın.
• Bulunduğunuz topluluk, mahalle, semt içerisinde iyileşme grupları var ise onlara dahil olmaya çalışın. Bu size iyileşmeniz için gerekli olan umudu verebilir.
• Travmatik haberlere, hikayelere ve sosyal medyadaki görüntülere maruz kalmadığınızdan emin olun. Gün içerisinde haberlere bakmadığınız kısa molalar vermek size iyi gelebilir.

Bunların yanı sıra doğal afetten haftalar, aylar ve hatta yıllar sonra dahi size iyi gelebilecek bazı önerileri de listeledik:

• Öncelikle zor zamanlar geçirdiğinizi kabul edin. Güvenliğinizin tehdit altında olması oldukça rahatsız edici bir tecrübe olabilir. Doğal afete direkt olarak veya dolaylı yollarla (sosyal medya üzerinden, sevdiğiniz birini kaybederek) maruz kalmış olabilirsiniz. Kendinize yaşananların sizin kontrolünüz dışında geliştiğini hatırlatın.
• Kendinize karşı sabırlı olmaya çalışın. Yaşananları anlamlandırmaya çalışıyor olabilirsiniz ve bunun gerçekleşmesi aylar da yıllar da alabilir. Bu süreçte birinin size güvende olduğunuzu hatırlatmasına ihtiyaç duymanız oldukça normaldir.
• Küçük adımlarla başlayabilirsiniz, önemli olan rutinler oluşturmanız ve düzenli olarak yaptıklarınıza devam edebilmeniz. Bunlar okula gitmek, işe gitmek, arkadaşlarınızla sohbet etmek gibi günlük aktiviteler olabilir. İlk olarak gününüzü planlamak ve ona sadık kalmaya çalışmak kadar basit bir adımla başlayabilirsiniz.
• Doğal afet sırasında veya sonrasında nasıl hissettiğinizi size yeniden hatırlatan tetikleyici öğelerden uzak durmaya çalışın. Bunlar belli sesler, kokular, görüntüler veya mekanlar olabilir.
• Sakin kalmayı pratik etmeye çalışın. Nefes egzersizleri zihni sakinleştirme yollarından biridir. Sakin bir yer bulun, gözlerinizi kapatın ve nefes alıp verişinizi yavaşlatın. Odağınızı nefesinize çevirmeye çalışın. Nefeslerinizi saymanız yardımcı olabilir (her nefes alındığında 1 ve verildiğinde 2 demek gibi)
• Dinlenmek ve rahatlamak da sakin hissetmenize yardımcı olacaktır. Okulda veya işte ara vermeye ihtiyaç duyuyorsanız bunun planladığınız bir ara olduğunu birileri ile paylaştığınızdan emin olun.
• İnsanlarla ilişkide kalmaya çalışın. Sizi anlayan ve sakin kalabilen insanlarla birlikte olmak sizin de sakin kalmanızı kolaylaştıracaktır.
• Güvenli olmayan durumlar içerisine girmekten ve büyük riskler almaktan kaçının.
• Besleyici gıdalar tüketmeye özen gösterin. Sağlıklı beslenmek; uyku, fiziksel sağlık ve iyilik haliniz konusunda size yardımcı olabilir.

Doğal afet gibi travmatik tecrübelerin ardından kişiler genellikle iyileşiyor ve devam eden zorluklar yaşamıyorlar. Bu iyileşmeye güçlü yönlerini ve kaynaklarını kullanabilmek, aileden, arkadaşlardan ve içinde bulunduğunu daha geniş topluluktan destek alabilmek yardımcı oluyor. Bazı insanlar ise bu süreçte profesyonel bir desteğe ihtiyaç duyabilirler. Ne zaman böyle bir desteğe ihtiyaç duyduğunu anlamak kimimiz için zor olabilir. Yaşadığınız zorluklar afetten birkaç ay sonra hala devam ediyor ve günlük hayatınızı istediğiniz şekilde yaşamanıza engel oluşturuyorsa destek almayı düşünebilirsiniz.