Çocuğa İstenmeyen Davranışları İçin Ceza Vermek

Rengim Lal Kılavuz

Rengim Lal Kılavuz

Çocuğa İstenmeyen Davranışları İçin Ceza Vermek

De Gestrafte Leerling, Ferdinand de Braekeleer

De Gestrafte Leerling, Ferdinand de Braekeleer

Çocuklarla ilgilenen herkesin en çok zorlandığı konulardan biri çocukların istenmeyen davranışları ve bu davranışlara nasıl bir tepki verilmesi gerektiği oluyor. Bazıları, çocuk istenmeyen bir davranışta bulunduğunda çocuğa ceza vermeyi tercih etse de uzmanlar cezanın davranış değişimi için etkili olmadığını savunuyor. Çocuk istenen davranışlar sergilediğinde o davranışların yüceltilmesi, çocuğu istenmeyen davranışlardan uzaklaştırıyor.
relate-banner

Davranış değişiminde üç şeyin önemli olduğu görülüyor: davranışın öncesi, kendisi ve sonucu. Öncelikle davranışların gerçekleşmesine neyin sebep olduğuna bakmak, davranışın değişmesinde stratejik bir rol oynuyor. Örneğin, çocuğunuz çok sık kollarını bağlayıp size "hayır" diyor olabilir. Bunun öncesinde ondan istediğiniz şeyi ona nasıl dile getirdiğiniz önem arz ediyor. Eğer bu davranışın öncesinde "Yapacaksın çünkü ben öyle söylüyorum." ya da "şimdi dediğimi yapsan iyi olur yoksa zorla yaptırmak zorunda kalacağım." şeklinde şeyler söylüyorsanız bu davranışın gerçekleşmesi çok da şaşırtıcı değil. Bunun yerine isteklerinizi sakin bir ses tonuyla kibar şekilde dile getiriyorsanız ve çocuğa seçenekler sunuyorsanız karşılığında daha uyumlu tepkiler alabilirsiniz. Üstelik sunduğunuz seçeneklerin gerçekten seçenek olması da gerekmiyor. "Hadi üstüne ceketini giy, dışarı çıkacağız. Tamam mı?" şeklinde cümleler kurduğunuzda karşınızdaki kişinin gerçek bir seçim yapması gerekmese de başka bir seçeneği varmış gibi hissetmesi kendisinden istenen davranışa uyum gösterme olasılığını artırıyor.

Davranışın kendisine gelecek olursak eğer çocuğunuz istediğiniz bir davranış gerçekleştiriyorsa gururunu okşayacak şekilde davranmanız ve bunu yaparken spesifik olarak hangi davranışını övdüğünüzü söylemeniz gerekiyor. Eğer çocuğunuzun istenmeyen davranışları kendini yere atmak ya da size vurmak gibi sizi çok zor durumda bırakacak şekilde ise şimdi anlatacağımız oyun ile duruma müdahale edebilirsiniz.

Çocuğunuza bir oyun oynayacağınızı ve bu oyunda ona gerçekte yapabileceği bir şeyi yapamayacağını söyleyeceğinizi anlatın. Bunu duyunca istediği gibi bağırıp çağırıp tepki gösterebileceğini söyleyin ama en çok istemediğiniz size vurma ve yere yatma davranışını yapmamasını rica edin. Açıklamalarınız bitince oyuna başladığınızı belirtin ve "Bu akşam hiçbir şey izleyemezsin." benzeri bir cümle söyleyin. Ardından ona bunun gerçek olmadığını tekrarlayın ve kuralları bir kez daha hatırlatın. Çocuğunuz istenmeyen davranışları kestiğinde onu yüreklendirecek övgülerde bulunmayı unutmayın. Bu şekilde oyunları bir süre boyunca günde bir ya da iki kez oynayarak çocuğunuzun yeni davranışları pratik etmesini sağlayabilir ve davranış alışkanlıklarını değiştirebilirsiniz.

Ondan sonra gerçekleşen ve oyun olmayan öfke krizinde çocuğunuzun istenmeyen davranışları azaldıysa "Gördün mü? Oyun bile oynamıyorduk ama yine de kimseye vurmadın ya da yere yatmadın. Seninle gurur duyuyorum." diyebilirsiniz. Bu değişimi gözlemlemenizin ardından birkaç sefer daha oyunu devam ettirebilirsiniz ancak bir süre sonra oyuna gerek kalmadığını gözlemleyeceksiniz. Bu değişim genellikle 1-3 hafta sürebiliyor.

Bu yöntem dışında davranış değişimi gözlemlemek için çocuğa ceza vermek yerine ona istenen davranışları örneklemek önemli oluyor. Çocuğun sebze yemesi istenirken sofrada başka sebze yiyen kimse olmadığında onun da sebze yemesi zorlaşıyor. Aynı şekilde çocuğunuzun size ve başkalarına nasıl şefkatle ve anlayışla davranmasını istiyorsanız sizin de ona şefkat ve anlayışla davranmanız gerekiyor. Çocuklar kendilerine bağırıldığında, ceza verildiğinde, psikolojik ve/veya fiziksel şiddet uygulandığında agresif davranmayı öğreniyorlar. Kulağa masummuş gibi gelen, çocuğa odasına ya da evin belli bir yerine gitmesini söyleme cezası da çocuğa kendini terk edilmiş hissettirebiliyor. Çocuktan tek başına yaptıklarını düşünmesi istendiğinde çocuk, kendisini büyük ve korkunç duygularla yalnız kalmış hissedebiliyor. Oysa ki aslında böyle zamanlar, çocukların güvendikleri ve kendilerini rahatlatabilecek insanlara en çok ihtiyaç duydukları zamanlar oluyor. Bunun yerine istenmeyen davranışlar sergiledikleri zamanlarda, çocuklara kendilerini güvende hissedebilecekleri sıcak bir ortam sağlamak ve onları bu davranışı sergilemeye iten duygularıyla baş etmelerine izin vermek gerekiyor. Bu sırada kendi duygularınızı düzenleyebilmek için çaba sarf etmeniz, çocuğunuzun neler hissettiğini anlamaya çalışmanız ve öğrenebilmeleri için ona destek olmanız çocuğunuz için yapabileceğiniz en iyi şey olacaktır.

[1] Khazan, O. (2016, March 28). No Spanking, No Time-Out, No Problems. The Atlantic. Retrieved from https://bit.ly/3gl9aEq
[2] Markham, L. (2014, Apr 29). How to Change Your Child's Behavior - Without Punishment. Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/intl/blog/peaceful-parents-happy-kids/201404/how-change-your-childs-behavior-without-punishment

Benzer yazılar

Wrapped In Love - Amanda Greavette (2016)

Çocuk Sahibi Olmak Hayatımızı Nasıl Etkiler?

Çocuk dünyaya getirmek çoğunlukla kendi tercihimiz olsa da ilişki memnuniyetini, ebeveynlerin bireysel iyilik hallerini ve hayat düzenlerini oldukça etkiliyor.

Yaşam Enerjimizi Tüketen Bazı Davranışlarımız

Sıkça başvurduğumuz bazı davranışlarımız aslında enerjimizi alıp götürüyor. Sizin için bu davranışları listeledik.
Just Throw The Ball - Corinne Hartley

Evcil Hayvanların DEHB Olan Çocuklara Faydaları

Evcil hayvanlar çocuklar için harika birer yakın arkadaş olabiliyor. Bu arkadaşlık DEHB’li çocuklara birçok açıdan iyi geliyor.

Ebeveynleşme Travması

Çocukken gereğinden fazla üstlenilen yükler, ebeveynleşmemize neden olunuyor ve travmatik etkiler bırakıyor. İşte 10 maddede ebeveynleştirme travması.

İlişkinizde Bu 5 Davranışı Göstermeyi Bırakın!

İstemeden yaptığınız bazı davranışlar ilişkinize zarar veriyor olabilir mi? Bu yazımızda ilişkilerinizde uyguluyorsanız gözden geçirmenizin iyi olacağı 5 davranıştan bahsettik.

Yanıldığımız 7 Durum

Başkalarının duygu ve düşüncelerini okumakta çoğu zaman düşündüğümüz kadar iyi değiliz. İşte sosyal etkileşimleri karmaşık bir labirent haline getirebilecek en yaygın düşünce hatalarından bazıları.
Tantrum Painting- Kelci Pauk

Çocuğum Neden Öfke Nöbetleri Geçiriyor?

Çocuklar duygularını öfke nöbetleri aracılığıyla ifade edebiliyorlar. Öfke nöbetleri sırasında çocuğunuza nasıl yardımcı olabilirsiniz?
The 400 Blows - François Truffaut (1959)

Kabul Edilmemişliğin Gölgesinde Bir Çocukluk: The 400 Blows

İlgisiz bir anne, baskıcı kurallarla çalışan öğretmenler arasında kaybolan ve kendine bir yer edinemeyen Antonie’nin hayatını ele alıyor.
Untitled- Thomas Rousset

Çocukları Anlamak İçin Kitap Önerileri

Çocukların dünyası yetişkinlerin dünyasından çok farklı. Onları daha iyi anlamanızı sağlayacak kitapları sizin için derledik!
Carol in Love - Orchidof Antinous

Seks Bağımlılığı

Aktif bir cinsel hayat seks bağımlılığı anlamına gelmiyor. Dikkat edilmesi gereken nokta: Cinsel hayat sosyal hayatı olumsuz etkiliyor mu?

footer