Yaşanan travmatik olaylar, kişiye hayatının belirli zamanlarında kendisini hatırlatabiliyor ve kişinin davranışlarını doğrudan etkileyebiliyor. Peki, kişinin yaşamış olduğu travma onun ebeveynliğini nasıl etkiliyor? Araştırmalara bakıldığında çözümlenmemiş bir travmaya sahip ebeveynlerin çocuklarının davranışsal sorunlar yaşama ihtimalinin daha yüksek olduğu görülüyor.


Yapılan bir araştırmada, ebeveynlerin çocukken neler deneyimlediklerini anlayabilmek için ulusal bir anket aracılığıyla Amerikan ailelerin dört kuşak üyelerinden bilgi toplanıyor. Ebeveynlerin büyürken istismara maruz kalıp kalmadıkları, ihmal edilip edilmedikleri, kötü muamele görüp görmedikleri gibi bilgilere bakılırken yoksulluk, eğitim düzeyi gibi faktörler de kontrol ediliyor. Araştırmanın sonucunda, ebeveynlerin geçmişte yaşadıkları olumsuz deneyimler ile onların çocuklarının davranışsal sorunları arasında bir ilişki bulunuyor.

Çocukluğunda dört veya daha fazla travmatik/olumsuz deneyim yaşamış ebeveynlerin çocuklarının hiperaktivite bozukluğu gibi ruh sağlığı sorunları yaşama riski daha yüksek oluyor. Buna ek olarak, annenin yaşadığı travmanın çocukların psikososyal gelişimi üzerindeki etkisine bakıldığında, travmaya sahip bir annenin çocuğuna normalden daha acımasız tavırlar sergileyebildiği görülüyor. Anne, çocuğun ihtiyaçlarına ve sorunlarına zaman ayırmama, çocuğunu desteklememe gibi tutumlar içerisinde bulunabiliyor. Aslında bir bakıma kendi sorunlarıyla ilgilenmekten çocuğunun ihtiyaçlarını göremeyebiliyor.

Ebeveynlerin çözümlenmemiş travmaları ebeveynliklerine nasıl yansıyor? Yapılan araştırmalar sonucunda travmaların, ebeveynlik stillerini dört farklı şekilde etkileyebileceği bulunuyor:

1. Kaçınma: Ebeveynler, geçmişteki bir travmaları çözümlenmediğinde bu travmayı hatırlatan anılardan ve duygulardan bilinçli ya da bilinçsizce kaçma eğilimi gösterebiliyorlar. Bu noktada iki seçenek karşımıza çıkıyor: Bazı ebeveynler çocuğunun yapacaklarına, gideceği yerlere ve hayatındaki olaylara karışmayarak travmasını hatırlatacak olası durumlardan da kaçmış oluyorlar. Bazı ebeveynler ise kendilerinin kaçınmak istediği tüm yerlerden, davranışlardan veya aktivitelerden çocuğunun da uzak durmasını istiyor ve bunun için de çocuğunun hayatını kısıtlıyorlar. Böyle bir durumda, hem çocuğun ilgisini çeken aktivitelerde ortaya koyabileceği potansiyeli kısıtlanmış oluyor hem de çocuk nedenini bilmediği ve çözümleyemediği bir korkuyla yetişmiş oluyor.
2. Aşırı Korumacı Yaklaşım: Bazı ebeveynler, kendi başlarına gelen olayları travmatik bir şekilde deneyimledikleri için çocuklarını olası bir tehdit karşısında aşırı derecede korumaya eğilimli olabiliyorlar. Fakat böyle bir yaklaşım, çocukların yaşam deneyimlerini kısıtlayabiliyor ve kendi başlarına çevrelerini keşfetme ihtimallerini de azaltıyor. Bu yaklaşımın sonucunda çocuk, dünyadan gelebilecek olası tehditlere karşı aşırı derecede endişelenebiliyor ve kaçıngan davranışlar sergileyebiliyor.
3. Aşırı Kontrolcü Yaklaşım: Travma bazı durumlarda ebeveynlerde kontrolü kaybetmişlik hissi yaratabiliyor. Bu hissi telafi etme ihtiyacı duyan ebeveynler, çocuklarını aşırı derecede kontrol etmeye çalışabiliyorlar. Bu şekilde kontrol edilen çocukların ebeveynlerinden bağımsızlık kazanmakta sıkıntı yaşadıkları görülebiliyor. Bu çocuklar hayatlarında kendi kendilerine kontrol edebildikleri şeyler az olduğu için bedenleri üzerindeki kontrolü artırarak yeme bozukluğu veya madde bağımlılığı gibi olumsuz alışkanlıklar edinebiliyorlar.
4. Çocuğun Duygusal İhtiyaçlarını İhmal Etme: Çözümlenmemiş travmaları olan ebeveynler, bu travma sırasında deneyimledikleri duygularla tekrar karşılaşmaktan çekinebiliyorlar. Bu yüzden çocuklarının duygusal tepkilerinden kaçınıp onların duygusal ihtiyaçlarını tatmin etmeyi ihmal edebiliyorlar. Örneğin, geçmişte yoğun deneyimlenen bir çaresizlik duygusu sonucu aşırı derecede ağlama davranışı sergilemiş bir ebeveyn, çocuğunun bir şeye ihtiyacı olduğunda sergilediği ağlama davranışından kaçınabiliyor, ağlamanın ardında yatan ihtiyacı göremeyebiliyor ya da bunu katlanılmaz bulduğu için çocuğa sert ve duyarsız tepkiler verebiliyor. Ancak maalesef bu ve benzeri durumlar sonucunda, çocuklar duygularını düzenleme konusunda yetersiz kalabiliyor ve bağımlılığa yatkın, ilgi arayışı içeren davranışlarda bulunabiliyorlar.

Tüm bu belirtiler, ebeveynlerin çözümlenmemiş travmalarının çocuklarının hayatını da olumsuz yönde etkileyebildiğini gösteriyor. Bu sebeple, travmatik geçmişi olan ebeveynin hem kendisi hem de çocuğunun sağlığı için psikolojik yardım almasının önemli olduğunu vurgulamak gerekiyor.