Sevdiğimiz insanla öpüşmek, karnımızda kelebekler uçuşmasına sebep olan ve içimizde birçok duyguyu aynı anda uyandıran deneyimlerden biri. Günlük hayatta üzerine yeterince düşünmediğimiz ve belki de üzerine düşünmemizin tabu olduğu bir deneyim olan öpüşmenin günümüze kadar nasıl süreçlerden geçtiği ve neden öpüştüğümüz araştırmacılar arasında da merak konusu. Biz de bu yazımızda, öpüşmenin evrimsel tarihini ve özellikle heteroseksüel ilişkilerde ne gibi işlevlere sahip olduğunu ele alacağız.


Neden Öpüşüyoruz?: Evrimsel Bakış Açısıyla Öpüşmek

Öpüşmek, evrimsel tarihimiz göz önünde bulundurulduğunda sosyal tabakalaşma ile birlikte oldukça geç gelişen, bunun yanı sıra evrensel olmayan, yani bazı kültürlerde görülmeyen bir eylem. Ancak öpüşme benzeri davranışlar, çoğu toplumda ve bazı hayvan türlerinde eski tarihlerden beri görülüyor. Örneğin, romantik partnerlerin veya bakım veren ve bebeklerin yüzlerini birbirlerine yaklaştırarak koklamaları ve yakın temasta bulunmaları öpüşme benzeri davranışlar arasında sayılıyor.

Evrimsel bakış açısına göre çeşitli davranışlar, bazı genlerin onlara sahip insanların hayatta kalıp üremesiyle ve nesilden nesile aktarılmasıyla gelişiyor. Bu bakış açısına göre öpüşmenin ve benzeri davranışların hayatta kalmamızı ve ürememizi sağlayan bir işlevi olduğu düşünülüyor. Bu bakış açısıyla yapılan araştırmalarda, öpüşmenin romantik ilişkilerde birkaç işlevi olduğu bulunuyor:

1. Öpüşmek, partnerlerin genetik sağlığının ve partnerler arası genetik uyumun değerlendirilmesine yarayabiliyor.

Dudaktan dudağa temas sırasında salgılar aracılığıyla partnerler arasında genetik bir bilgi aktarımı gerçekleşebiliyor. Genetik sağlık ve genetik uyum, evrimsel tarihimizde çevresel faktörlere uyum sağlayabilme ve tehlikelere dayanabilme becerisi olarak tanımlanıyor. Bu uyum kapasitesini artıran genler, kişinin hayatta kalmasını ve üremesini sağladığı için nesilden nesile aktarılabiliyor. Bu sebeple genetik sağlığı iyi olan bir partnerle cinsel birleşme yaşamak, doğacak olan çocukların da genetik sağlığının iyi olma olasılığını artırıyor. Bu sebeple öpüşme sayesinde, partnerimizin birlikte çocuk yapmak için mantıklı biri olup olmadığını bilinçle kavrayamayacağımız bir şekilde anlayabiliyoruz.

2. Öpüşmek, partnerler arasındaki bağı ve ilişkilenmeyi güçlendiriyor.

Evrimsel bakış açısından bakıldığında kadınlar, kendi karınlarında taşıdıkları için çocuklarının kendi çocukları olduğuna emin olabilseler de erkekler için durum aynı olmuyor. Bu sebeple kadınlar, bütün yatırımlarını çocukları üzerine yapabilirken erkekler, çocukların kendilerinden olduğuna tam emin olamadıkları için çocuklarına daha az yatırım yapma eğiliminde bulunuyor. Kadınlar özellikle gebelik sürecinde ve sonrasında devreye giren emzirme sürecinde çocuklarına yüksek oranlarda duygusal ve fiziksel yatırım yapıyorlar. Bir yandan da çocuklarının hayatta kaldığına emin olmak için çocuklarına daha fazla duygusal ve maddi yatırım yapacak erkekleri partner olarak seçme eğiliminde olabiliyorlar.

Bu durum, kadınların uzun dönemli ilişki arayışlarını açıklayabiliyor çünkü kısa süreli ilişkilerde kadınların zamansal ve maddi açıdan kaybedeceği daha çok şey oluyor. Bu sebeple, araştırmalarda da özellikle kadınların bağlanmayı güçlendirmek ve bu sayede uzun süreli bir ilişki kurmak amacıyla öpüşmeyi tercih ettiği bildiriliyor. Çünkü öpüşmek, oksitosin gibi çeşitli hormonların salınımını sağlayarak bağlanma sürecinin hızlanmasını sağlıyor. Bağlanma sayesinde partnerlerin ilişkiye olan bağlılıkları artıyor ve bu da ilişkiye ve o ilişkiden doğan çocuklara yatırımların yapılacağının garantisini veriyor. Bu durum, erkekler için de geçerli olsa da evrimsel bir bakış açısıyla yürütülen araştırmalar, kadınların tercihlerinin bu sebeplerden dolayı bu duruma daha yatkın olduğunu gösteriyor.

3. Öpüşmek, partnerleri cinsel birleşmeye hazırlıyor.

Öpüşmek, diğer yakınlaşma türlerinde de olduğu gibi vücutta fizyolojik uyarılmalara yol açıyor. Öpüşmenin yol açtığı bu uyarılmalar, çeşitli hormonların salınımını sağlayarak vücudu cinsel birleşmeye hazırlıyor. Bunun yanı sıra öpüşmek, romantik yakınlaşmaların cinsel birleşmeyle sonuçlanma olasılığını da artırabiliyor ancak öpüşme stillerine göre bu durum değişkenlik gösterebiliyor. Örneğin, tükürük alışverişi daha fazla olan ve dil kullanımını da içeren öpüşme stillerinin uyarılma ve cinsel birleşme ile sonlanması daha olası görülüyor. Her ne kadar araştırmalar bu sonuca ulaşmış olsa da öpüşmenin fizyolojik uyarılmayı ve cinsel birleşmeyi arttıramadığı durumlar da bulunuyor. Öpüşme sıklığını inceleyen araştırmalar; öpüşme sıklığındaki artış ile cinsel uyarılma, cinsel doyum ve orgazm deneyimleme arasında olumlu bir ilişki olduğunu gösteriyor.

4. Öpüşmek, partnerlerin ilişkiye olan bağlılıklarının değerlendirilmesine yarayabiliyor.

Öpüşme anında bedenimiz bizimkinden farklı bir bağışıklık sistemi ile temas ettiği için farklı mikropların vücudumuza girme olasılığı artıyor. Bu da bizi hastalıklara karşı daha savunmasız bırakabiliyor. Bu yüzden öpüşmek, partnerlerin birbirlerine “Senin için sağlığımı tehdit edecek hastalıkları bile göze alırım.” deme şekli olarak görülüyor ve bu sebeple ilişkiye olan bağlılığı ölçme aracı olarak işlev görebiliyor.

Öpüşmek İlişkilerimizi ve Bizi Nasıl Etkiliyor?

Öpüşmek, fizyolojimizi etkilediği gibi psikolojimizi ve ilişkilerimizi de etkiliyor. Araştırmalar, öpüşmenin ilişkilerimiz üzerindeki etkilerini bağlanma stilleri, ilişki memnuniyeti ve stres seviyesi gibi unsurlar üzerinden inceliyor.

Bağlanma stillerimizin, romantik ilişkilerimizdeki birçok deneyimimizi yönlendirdiği gibi öpüşme deneyimi ve sıklığımızı da şekillendirdiği görülüyor. Örneğin, güvenli bağlanan bireylerin, partnerleriyle daha sık öpüştüğü görülüyor. Aynı zamanda öpüşme sıklığı arttıkça ilişki doyumunun da arttığı biliniyor. Ancak bazı araştırmacılar, öpüşme ve ilişki doyumu arasında daha karmaşık bir ilişki olduğunu düşünüyor. Çünkü öpüşmeler ardında yatan motivasyona göre ikiye ayrılıyor:

1. cinsel ve ilişkisel motivasyonlu öpüşmeler
2. hedef odaklı ve güvensizlikten motive olan öpüşmeler

İlk kategorideki öpüşmelerin amacının ilişkiyi güçlendirmek, partnere duyulan sevgiyi ifade etmek ve partneri cinsel ve duygusal birlikteliğe hazırlamak olduğu düşünülüyor. İkinci kategorideki öpüşmelerin ise tartışmalar gibi kişiye güvensiz hissettiren durumların ardından kişinin hala sevilip sevildiğini anlamak amacıyla partneriyle öpüşmesi olduğu düşünülüyor. Öpüşmenin arkasındaki motivasyon sevgiyi ifade etmek ve ilişkiyi güçlendirmek olduğunda çiftlerin ilişki memnuniyeti daha yüksek oluyor. Bunun sebebi ise öpüşme eyleminin sevgi ve ilgi gösterme amacı ile yapıldığında partnerler arasındaki ilişkiyi güçlendirmesi ve ilişki doyumuna imkan sağlaması olarak açıklanıyor.

Öpüşmenin fizyolojimizi etkilediği gibi fizyolojimizin de öpüşmeyi etkilediğinden daha önce bahsetmiştik. Buna ek olarak öpüşmek, kişinin stres seviyesini de etkileyebiliyor. Yapılan bir araştırmada, son 6 hafta içinde öpüşme sıklığının artmasının algılanan stres seviyelerinde ve stresle ilişkili olan kolesterol seviyelerinde düşüşe yol açtığı görülüyor. Özetle elimizdeki bulgular genel itibariyle öpüşmenin fiziksel ve mental sağlığımızı olduğu kadar duygu dünyamızı da olumlu yönde etkilediğini gösteriyor.