İş hayatında da tıpkı sosyal çevremizde olduğu gibi kontrolcü ve manipülatif kişilerle iş arkadaşı olmak veya müdür pozisyonunda karşılaşmak mümkün. Bu tip insanları çevremizde barındırmak; zihin, beden ve ruh sağlığımızı olumsuz yönde etkiliyor. Olası zararlı etkilerden korunmanın ilk adımını çevremizdeki bu zehirli iletişimleri saptamak oluşturuyor.


Daha önce iş arkadaşınızla, patronunuzla veya çalışanınızla iletişim kurduğunuzda sebebini bilmeden mutsuz hissettiğiniz oldu mu? Birçok insan kendini bu durumda bulabiliyor ve bu durum karşısındaki kişinin aşırı kontrolcü ve manipülatör olmasından kaynaklanabiliyor.

Bu tip iletişimlerin farkına varmamızı belli durumlar zorlaştırabiliyor:

1. Sezgileri reddetmek

İçerisinde bulunduğunuz iletişimde bir problem olduğunu hissetmenize rağmen kendinize bu sezginin yanlış veya temelsiz olduğunu söyleyebilirsiniz. Hatta sorunu kendinizde arıyor olabilirsiniz. Profesyoneller, iç sezgilerimizden şüphe duyduğumuzda manipülasyonu fark etme gücümüzün zayıfladığını söylüyor.

2. Kendinden şüphe ettirmek (gaslighting)

Size çeşitli oyunlar oynayıp yönlendiren kişilerin yanında kendinizden şüphe etmeye başlamanız oldukça normal. Çünkü bu psikolojik bir manipülasyon yöntemi ve maruz kalan kişilere kendi gerçekliklerini sorgulatıyor. Örneğin bu kişilerin bencil ve düşüncesiz oldukları yönünde bir eleştiri yaparsanız konuşmanın sonunda sizi kendinizin bencil ve düşüncesiz olduğuna inandırma ihtimalleri yüksek. Gaslighting uygulayan kişilerin yıkıcı bir başka özellikleri ise yürüttükleri manipülasyonu gizlemeleri ve fark edilme ihtimallerini düşürmeleri.

3. Kesintili pekiştirme

Söz konusu davranışlara sahip insanlar ilişkilerinde kesintili de olsa ödüllendirme sistemleri kullanıyorlar. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda canlının bir uyaran karşısında gösterdiği davranışı ödüllendirmek, o davranışın ileride de uyaranın ardından gelme olasılığını pekiştiriyor. İnsan ilişkilerinde de birtakım benzer pekiştirme mekanizmaları bulunuyor. Pekiştirme öğesinin kesintili olması ise canlının istenen davranış üzerinde daha ısrarcı tekrara girmesine sebebiyet veriyor çünkü ödülün ne zaman geleceği bilinmiyor. Bir olumlu bir olumsuz dinamikler barından iletişimlerde de ne zaman onay alacağımızı kestiremediğimiz için bu tip manipülasyonlar içeren ilişkilerde kalmaya devam edebiliyoruz. Araştırmalar çocukluğunda kesintili pekiştirmeye maruz kalmış kişilerin yetişkinliklerinde de bu tip bireylerle iletişim kurmaya yatkın olduklarını gösteriyor.

4. Sosyal izolasyon

Çevrenizdeki manipülatif kişiler sizi kontrol altına almak isteyebiliyor ve diğer ilişkilerinizi kendi himayeleri üzerinde bir tehdit olarak görebiliyorlar. Bunun için sizi çevrenizden izole etmek amacıyla ellerinden geleni yapabiliyorlar. Diğer iş arkadaşlarınızı, yakınlarınızı eleştirmek; sosyal olanaklarınızı çeşitli imkanlar dahilinde kısıtlamak bu duruma örnek oluşturabiliyor. Çevrenizden ve uğraşlarınızdan uzaklaşmanız destek mekanizmalarınızı kaybetmeniz anlamına da gelebiliyor. Bu bağlantılar kesildiğinde manipülatörünüz sizin için yeni normal haline geliyor ve o arzu ettiği kontrole sahip oluyor.

5. Kendiniz olamayacakmış gibi hissetmek

Sağlıklı ilişkilerde iki taraf da birbirinin iyiliğini istiyor ve birbirini olduğu gibi kabul ediyor. Bunun tam tersine, manipülasyon içeren zehirli ilişkiler size asla yeterli olamayacağınızı ve başka birine dönüşmeniz gerektiğini söyleyebiliyor. Kişi, kendinin en iyi haline gerçekten kendi gibi olduğunda ulaştığının farkına varabilirse bu tip zehirli ilişkilerden çıkmayı başarabiliyor.